TARIM ve GIDA SEKTÖRÜ HİSSELERİ

Şu anda dünyada 7 milyardan fazla insan bulunuyor. İstisnasız her birimizin de yaşamak için yiyeceğe ve suya ihtiyacı var. İşte bu sebeple gıda endüstrisi dünyadaki en güvenilir endüstrilerden birisidir.

Gıda zincirine dahil olan şirketler -çiftlikten sofralara gelene kadar tüm süreçte parmağı olan herkes- çok çeşitlidir. Gıda hisselerine yatırım yapmak söz konusu olduğunda, bir şirketin gıda zincirinde hangi rolü oynadığını ve şirketin uzun vadede rekabete karşı kendini nasıl savunduğunu anlamak çok önemlidir.

Bilindiği gibi, gıda endüstrisi çok istikrarlı olsa da, endüstrideki zincirde bulunan herkesin bulunduğu konum ve işlevi oldukça karmaşıktır. Bu nedenle gıda hisselerine yatırım yapmadan önce endüstriyi bir bütün halinde ele alarak iyi bir araştırma yapmak gerektiğini unutmamak gerekir.

Gıda Sektörüne Genel Bakış

Gelin bir dakika boyunca bir buğdayın yetişmesini düşünelim. Öncelikle bir şirket çiftçiye tohum temin eder. Bu çiftçi de tohumu eker ve birkaç ay sonra bazı makinelerin de yardımıyla ürünü hasat eder. Daha sonra buğdaylar, un gibi hepimizin aşina olduğu bir ürünü elde etmek için bir başka bir yere gönderilir. Unu üreten şirket daha sonra onu bir market ya da restorana gönderir. Son olarak ise tüketici ürünü satın alır ve kullanır. Burada ilerleyiş çok basitçe anlatılmış olsa da temel zincir bu şekilde ilerliyor. Aralarda paketleme, lojistik gibi daha birçok alan ve şirket de tabii ki bulunuyor. Fakat şunu düşünün: ufacık bir buğday tohumu büyüyüp yetişip başka bir ürüne dönüştürülüyor ve dünya çapında birçok bölgeye ulaştırılıyor. Ülkelerin tüm tarım alanlarını ve yetişen ürünleri gözünüzün önüne getirin. Trilyonlarca ürün küresel gıda zincirine dahil ve birçok insan oldukça kompleks işlemlerin ardından bu ürünlere ulaşıyor. Yani ürünler sofralarımıza ulaşana kadar birçok kişinin ve şirketin elinden geçiyor, uzun bir hikaye gibi. Bu hikayede tabaklarımızın dolmasına katkısı olan temel sektörleri hatırlayalım:

Çiftlikler,
Tarım makineleri,
Gıdaları işleyen fabrikalar,
Özel/Gıda üreticileri,
Distribütörler,
Marketler,
Pazarlar,
Restoranlar,
Lojistik.

Bununla birlikte gıda endüstrisini şekillendiren birkaç faktör bulunsa da son zamanlarda dünya çapında önemi artan dört faktör bulunuyor:

1.Artan doğal/organik gıda isteği: Tüketiciler, fabrikada üretilen ve içlerine birçok katkı maddesi konan gıdalardan hızla uzaklaşıyorlar. Birçok profesörün de insanları organik gıda tüketimine teşvik etmesi yeni bir "organik ürün" zincirinin kurulmasında katkıda bulunmuş oldu. Ülkemizde son yıllarda tüketimi artan organik ürünler ve doğal gıdaların popülerliği giderek artıyor. Dünya genelinden örnek vermek gerekirse Amerika'da da organik ve katkısız ürünlere olan istek artmış durumda. Tabii bu durum her ne kadar tüketiciler için olumlu olsa da hazır gıda üreticilerini ve restoranlar olumsuz yönde etkilenmeye devam ediyor.

2.E-ticaretin yükselişi: Küresel çapta gıda endüstrisinin e-ticarete entegrasyonunun başlarda zor olacağı düşünülüyordu. Bunun sebebi ise gıdaların bozulma ihtimali ve marketlerden taze bir şekilde anında temin ediliyor olmalarıydı. Fakat teknolojide ve teslimat hizmetlerindeki gelişmelerle birlikte kısa zamanda bozulabilecek ürünler bile tüketicinin kapısına mümkün olduğunca çabuk ve güvenli bir şekilde teslim edilebiliyor.

3.İklim krizinin gıda sektörüne olan etkisi: PwC tarafından yayınlanan rapora göre, 15 yıl içinde dünya nüfusunun 1 milyar kişi artması ve gıda tüketiminde %35 oranında artış yaşanması bekleniyor. Gıda krizi ve sürdürülebilirliğe dair endişeler, bu sorunun üstesinden gelmek için farklı yaklaşımlar benimseyen girişimlerin ortaya çıkmasına neden oluyor. Sürdürülebilirlik, gıda endüstrisinde değişimi yönlendiren tek faktör değildir. İklim değişikliği ve kaynak kısıtlılığı tarımsal gıdayı tehdit etmektedir. Bununl birlikte iklim değişikliği verim, gıda kalitesi, gıda fiyatları, arz güvenirliği ve gıda güvenliğini de etkileyecektir.

"Dünya nüfusu haftada 1 milyon kişi artmaktadır. Hayal edilmesi dahi güç olan bu artışın küresel gıda talebi için ne anlam ifade ettiğinin incelenmesi çok önemli. Örneğin, Hindistan’da kişi başı yumurta tüketimi 62 adetken Almanya’da kişi başı tüketim bu rakamın yaklaşık 4 katıdır. Peki, Hintliler de Almanlar kadar yumurta tüketmeye başlarsa ne olur? Talep artışını karşılayabilmek için en az 700 milyon ek tavuğa ve daha fazla üretim çiftliğine ihtiyaç duyulacaktır. İklim değişikliğinin ve kaynak eksikliğinin küresel gıda zinciri üzerine uyguladığı baskıyı göz önünde bulundurursak geleceğin gıda talebini hangi oranda karşılayabileceğiz? Gelişen teknoloji, iklim değişikliği ve kısıtlı kaynaklarla yapılan üretim üzerindeki negatif etkileri yok edebilir mi?" [1]

Geleceğin gıda endüstrisi için neler getireceğini anlamak adına yatırım kararlarını neyin harekete geçirdiğini ve sektördeki mevcut değişikliklerin bunu nasıl etkilediğini araştırmak çok önemlidir.

4.Yeni jenerasyonların gıda tüketim eğilimlerinin değişmesi: Yeni nesiller artık yediklerine daha çok dikkat ediyor ve dünya çapında sağlıklı beslenme/fit olma trendi giderek yaygınlaşıyor. Durum böyle olunca organik ve sağlıklı gıda üretimi de artışa geçti. Ürünler paketli de olsa içerikleri bakımından daha az kimyasal barındıran/hiç barındırmayan ve organik sertifikalı gıdalar talep ediliyor. Bunun yanında ürünlerin nerede üretildiği veya nereden geldiği de dikkat çekiyor. Özellikle küçük işletmelerden ve köy/kasabalardan gelen ürünler daha çok talep görmeye başladı. Türkiye'de de durum pek farklı değil. Köy yumurtası, çiftlik yoğurdu, küçük işletmelerin ürettiği el açması makarnalar, tarhanalar gibi ornagik gıdalar çok talep görüyor. Bunun yatırım açısından anlamı da şu: insanlar halka açık hissesi olmayan şirketlere yönelmeye başladılar. Yani güç, küçük işletmelere doğru kaymaya başladı.

Gıda endüstrisine uzun vadeli yatırım yapmadan önce önümüzdeki yıllarda sektörde ne gibi eğilimler olabileceğini ve tüketicilerin gıda alışkanlıklarını iyi analiz etmek gerekiyor.

Türkiye'de Gıda Sektörü

"Ülkemizde gıda sanayi net dış ticaret fazlası veren bir sanayi dalı olarak dikkati çekmektedir. Bu bağlamda, sektörün dünya ekonomisinde yükselen tüketim eğilimlerine, krizlere ve değişimlere, bu arada ülke içinde değişen arz ve talep koşullarına uyumu ve yeni gelişmelere karşı kısa ve uzun vadeli stratejilerinin belirlenmesi zorunludur.

Türkiye açısından tarım ve gıda sektörlerinden elde edilecek gelir artışı toplum refahı, zenginliği ve yaşam kalitesini arttırmada önemli bir potansiyeldir. Sektör; toplumun ekonomik, sosyal ve kültürel yaşamlarını şekillendirmeye ve 2023 hedefleri doğrultusunda, ülkemizin sürdürülebilir büyümesine yardımcı olmaya devam etmektedir. Bu bağlamda; üretim faaliyetlerinden azami yararı sağlamak için tarım ve gıda sektörlerinde yapılan çalışmaların bilim ve teknolojinin ışığında yürütülmesi büyük önem arz etmektedir.

Türkiye; gıda ürünlerinin üretimi, işlenmesi ve büyük Avrupa ve Ortadoğu pazarlarına ihracatı konusunda bölgesel üs konumundadır. Türkiye’nin 600 milyon nüfusa ulaşan yakın coğrafyasında önemli bir ekonomi oluşturduğu ve şu anda %1,5 civarında olan bu bölgedeki pazar payını önümüzdeki on yıl içerisinde % 3’e çıkarması hedeflenmektedir." [2]

T.C. Cumhurbaşkanlığı Yatırım Ofisi'nde yer alan özete göre Türkiye; meyve ve sebze işleme, hayvan yemi, besicilik, kümes hayvancılığı, süt ürünleri, fonksiyonel gıda, su ürünleri yetiştiriciliği ve destek ürünleri gibi birçok tarım endüstrisinde ve alt sektörlerinde önemli yatırım fırsatları sunuyor. [3]

Türkiye'deki Gıda Hisseleri

Borsa İstanbul'da işlem gören gıda hisse senetleri:

ANADOLU EFES (AEFES),
ALTINYAĞ KOMBİNALARI A.Ş. (ALYAG),
A.V.O.D GIDA VE TARIM (AVOD),
BANVİT (BANVT),
COCA COLA İÇECEK (CCOLA),
ERSU GIDA (ERSU),
KENT GIDA (KENT),
KEREVİTAŞ GIDA (KERVT),
KONFRUT GIDA (KNFRT),
KRİSTAL KOLA (KRSTL),
MERKO GIDA (MERKO),
OYLUM SINAİ YATIRIMLAR (OYLUM),
PENGUEN GIDA (PENGD),
PINAR ET VE UN (PETUN),
PINAR SU VE İÇECEK SANAYİ VE TİCARET A.Ş. (PINSU),
PINAR SÜT (PNSUT),
TAT GIDA (TATGD),
T.TUBORG (TBORG),
TAZE KURU GIDA (TKURU),
TUKAŞ (TUKAS),
ÜLKER BİSKÜVİ (ULKER),
ULUSOY UN SANAYİ (ULUUN),
VANET GIDA (VANGD).

BİST Gıda İçecek Grafiği (1 Yıllık)

Borsa İstanbul'da son 1 yılda en iyi performans gösteren ilk 3 şirket ERSU, PINSU ve OYLUM. Bu şirketlere kısaca göz atalım:

ERSU GIDA (ERSU): ERSU; Türkiye'deki tüm meyve çeşitlerini işleyebilen, bu meyvelerden konsantre ve pulp yapabilen, meyvelerin meyve suyu olarak dolumunu gerçekleştirebilen ve ürünü soğuk havada şoklayarak muhafaza edebilen Türkiye'nin en büyük entegre tesislerindendir. Bugün  sahip olduğu Ereğli ve Niğde tesislerinde  200.000 m2 açık alan, 40.000 m2 kapalı alanda 200.000 ton/yıl  meyve ve sebze işleme, 50 milyon litre/yıl meyve suyu üretimi  kapasitesi ve 150.000 adet/yıl plastik varil ambalaj üretim kapasitesi ile tam bir entegre kuruluş olan ERSU, ürünlerini dünyanın birçok bölgesine ihraç etmektedir. [6]

PINAR SU VE İÇECEK SANAYİ VE TİCARET A.Ş. (PINSU): 1984 yılında temellerini attığı tesisi ile Türk tüketicisini ambalajda şişelenmiş doğal kaynak suyu ile tanıştıran Pınar Su ve İçecek, tüm iş süreçlerinde yüksek standartlara ulaşmış lider bir şirket olarak sektöre öncülük ediyor. Pınar Su, 2019 yılında yeni ticari ünvanını Pınar Su ve İçecek olarak duyurdu. %100 Türk sermayeli ve en köklü markalardan biri olarak pazarda yer alan Pınar Su ve İçecek; yıllar içerisinde attığı stratejik adımlarla, tüketici odaklı, sürdürülebilir ve yenilikçi yaklaşımıyla çalışmalarına devam ediyor. [7]

OYLUM SINAİ YATIRIMLAR (OYLUM): Şirket, 1969 yılında Oylum markası ile fabrikasyon bisküvi üretimine başladı Yıllar içinde büyüyerek birçok ülkeye ihracat yapmaya başladı. Oylum, 04/05/2012 tarihinde İMKB (Borsa İstanbul) İkinci Ulusal Pazar'da işlem görmeye başladı. [8]

Sonuç

Güvenilir bir şirket ile iyi bir yatırım arasında büyük bir fark olduğunu hatırlamak önemlidir. Gıda şirketlerine olan talep güvenilir seviyede olabilir, çünkü insanların her zaman yemek yemeleri gerekiyor. Fakat sektördeki hemen hemen tüm şirketler belli düzeyde büyüme yakalayacağı için daha vizyonlu ve trendleri yakalayanların uzun vadede daha iyi getiri sağlaması yüksektir. Bu nedenle gıda sektöründeki hisse seçeneklerini araştırırken tüm bunları aklınızda bulundurun.

Kaynaklar:

[1]https://www.pwc.com.tr/tr/sektorler/perakende-tuketici-urunleri/yayinlar/gida-tedarikinin-gelecegi.html
[2]T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Gıda ve İçecek Sektörü Raporu, 2019.
[3]https://www.invest.gov.tr/tr/sectors/sayfalar/agrofood.aspx
[4]TÜSİAD. Sürdürülebilir Büyüme Bağlamında Tarım ve Gıda Sektörünün Analizi, Tarım ve Gıda 2020.
[5]https://www.tgdf.org.tr/turkiye-gida-ve-icecek-sektorleri-dis-ticaret-verileri
[6]http://www.ersu.com.tr/tr/kurumsal.html
[7]https://www.pinarsu.com.tr/pinar-su-siparis-uygulamasi
[8]http://www.oylum.com/tr/sayfa/tarihce