LİKİDİTE NEDİR?

Likidite, bir varlığın veya güvencenin piyasada, içsel değerini yansıtan bir fiyatla hızlı bir şekilde satın alınabileceği veya satılabildiği dereceyi tanımlar. Başka bir deyişle bir varlığı nakite çevirme kolaylığıdır denebilir. Nakit, küresel olarak en likit varlık olarak kabul edilirken; gayrimenkul, güzel sanatlar ve koleksiyon ürünleri gibi maddi varlıklar nispeten likit değildir.

Likidite, bir varlık için hazır bir pazar olup olmadığını, yani onu nakde çevirme kolaylığını yansıtır.

LİKİDİTENİN TEMELLERİ

Finansal likidite, varlıkların ne kadar kolay paraya çevrilebileceğini ifade eder. Hisse senetleri ve tahviller gibi varlıklar çok likittir, çünkü günler içinde paraya çevrilebilirler. Bununla birlikte bazı büyük varlıklar nakite kolayca dönüştürülemez. Örneğin, çek hesabınız likiddir, ancak toprağa sahipseniz ve satmanız gerekiyorsa, tasfiye edilmesi haftalarca veya aylarca sürebilir ve daha az likit hale gelebilir.

Nakit en likit varlıktır. Ancak, bazı yatırımlar kolayca hisse senedi ve tahvil gibi nakde dönüştürülebilir. Hisse senetlerinin ve tahvillerin nakde dönüştürülmesi son derece kolay olduğu için, genellikle likit varlıklar olarak adlandırılır. Nakde dönüşmesi daha uzun süren yatırım varlıkları, genellikle nasıl ve ne zaman satılabileceklerini belirleyen sözleşmelere sahip olan tercihli veya kısıtlı hisseler içerebilir. Arazi, emlak veya binalar en az likit varlık olarak kabul edilir, çünkü bunların satılması haftalar veya aylar alabilir.

Bir kişi 1000 dolar değerinde bir buzdolabı isterse; nakit para, onu elde etmek için en kolay şekilde ulaşılabilecek varlıktır. Eğer nakit para yoksa, nadir bir kitap koleksiyonunun 1000 dolarlık bir değer kazanması durumunda, koleksiyon için buzdolabını takas etmek isteyen birini bulması pek mümkün değildir. Bunun yerine, koleksiyonu satıp buzdolabını satın almak için nakit parayı kullanmak zorunda kalacak. Bu kişi satın alım işlemini yapmak için aylarca veya yıllarca bekleyebilir, tüm bedeli ödeyerek koleksiyonun tamamını satın almak isteyen bir alıcıyı beklemek yerine, kitapları indirimli olarak satmak zorunda kalabilir. Nadir/koleksiyon kitaplar, likit olmayan bir varlık örneğidir.

PİYASA LİKİDİTESİ

Piyasa likiditesi, bir ülkenin borsa veya emlak piyasası gibi bir piyasanın varlıklarının sabit, şeffaf fiyatlarla satın alınmasına ve satılmasına olanak sağlaması anlamına gelir. Yani bir ülkenin finansal piyasaları veya emlak piyasası gibi varlıkların kolay ve hızlı bir şekilde satın alınmasına ve satılmasına izin verme yeteneğini ifade eder.

Diğer taraftan, borsa yüksek likidite piyasası ile karakterizedir. Bir borsa, satışın egemen olmadığı yüksek bir işlem hacmine sahipse, alıcının hisse başına teklif ettiği fiyat ve satıcının kabul etmek istediği fiyat birbirine oldukça yakın olacaktır. Yatırımcılar o zaman hızlı bir satış için gerçekleşmemiş kazançlardan vazgeçmek zorunda kalmayacaklar. Teklif ve talep fiyatları arasındaki fark arttığında, piyasa daha likit hale gelir. Emlak piyasaları ise genellikle borsalardan çok daha az bir likiditeye sahiptir. Gayrimenkul yatırımıyla ilgili detaylı bilgi için tıklayınız.

Ayrıca işlem yapacağınız günün saati de önemlidir. Forex işlemi yapıyorsanız, örneğin Asya işlem saatleri sırasında likidite euro için daha düşük olabilir.

Likidite riski: Bankaların yükümlülüklerindeki azalmayı iyi düzenleyememesi ya da aktiflerindeki artışı karşılayacak şekilde yeterli  kaynak bulunduramaması nedeniyle maruz kalınan risktir. Likidite sıkıntısı çeken bir banka, kısa sürede yükümlülüklerini arttırarak ya da aktiflerini makul fiyatlarla nakde çevirerek ihtiyacı olan fonu sağlayamayabilir. Likidite riski, mevduat çekilişlerini ve/veya kredi taleplerini  karşılamak için kısa sürede fon elde etme maliyeti olarak kabaca tanımlanabilir.*

MUHASEBE LİKİDİTESİ

Muhasebe likiditesi, bir bireyin veya şirketin finansal yükümlülüklerini kendilerine sunulan likit varlıklar ile yerine getirme kolaylığını - vadesi geldiğinde borçlarını ödeme kabiliyetini ölçer.  Yatırım açısından, muhasebe likiditesini değerlendirmek, likit varlıkları cari borçlarla veya bir yıl içinde ödenecek finansal yükümlülüklerle karşılaştırmak anlamına gelir. Muhasebe likiditesini ölçen ve “likit varlıkları” ne kadar kesin olarak tanımladıklarına göre değişen çeşitli oranlar vardır. Analistler ve yatırımcılar bunları güçlü likiditeye sahip şirketleri belirlemek için kullanırlar.

Yatırımlar açısından, bir sınıf olarak hisse senetleri en likit varlıklar arasındadır. Ancak, likidite söz konusu olduğunda, bütün özkaynaklar eşit değillerdir. Bazı hisse senetleri borsalarda diğerlerinden daha aktif olarak işlem yapıyor, yani onlar için daha fazla piyasa vardır- başka bir deyişle, tüccarlar ve yatırımcıların ilgisini çekiyordur. Bu likit hisseler, genellikle günlük değerleriyle ayırt edilebilirler.

Örneğin, 26 Nisan 2019'da, Nasdaq'da işlem gören 8,2 milyon Amazon.com (AMZN) hissesini ele alalım. O gün Nasdaq'a 71.5 milyonluk hisseyle hacme neden olan hisse, ABD'nin en likit borsası olmasını sağlamıştı.

LİKİDİTE ORANLARI

1.Cari Oran = Dönen Varlıklar / Kısa Vadeli Borçlar

Genel olarak kabul gören eşik değerler:

0 – 1,00            :  Cari Oran düşük

1 – 1,85             :  Cari Oran kabul edilebilir

1,85 ve üzeri    :  Cari Oran iyi

2.Likidite Oranı (Asit-Test Oranı) = (Dönen Varlıklar – Stoklar) / Kısa Vadeli Borçlar

Genel olarak kabul gören eşik değerler:

0 – 0,60               :  Likidite Oranı düşük

0,60 – 1,00         :  Likidite Oranı kabul edilebilir

1,00 ve üzeri      :  Likidite Oranı iyi

3.Nakit Oran = Hazır Değerler / Kısa Vadeli Borçlar

Genel olarak kabul gören eşik değerler:

0 – 0,20               :  Nakit Oran düşük

0,20 – 0,50         :  Nakit Oran kabul edilebilir

0,50 ve üzeri      :   Nakit Oran iyi

Herhangi bir varlığa yatırım yapmadan önce, varlığın likidite seviyelerinin akılda tutulması önemlidir. Çünkü işlemler zor olabilir veya varlığın tekrar nakde dönüşmesi zaman alabilir. Elbette, bir varlık satmaktan başka, bir varlığa karşı borçlanma yoluyla da  nakit elde edilebilir. Örneğin, bankalar temerrüde düşmek için bankaların varlıklarını teminat olarak alarak bankalara borç para verir. Şirket nakit para alır ancak orijinal kredi tutarını ve bankaya olan faizini geri ödemek zorundadır.

Likidite, piyasalar arasında, şirketlerde ve bireyler için önemlidir. Sahip olunan varlıkların toplam değeri yüksek olsa da, bir şirket ya da birey, varlıkların kolayca nakde çevrilememesi durumunda likidite sorunlarına neden olabilir. Bankalara ve alacaklılara borç veren şirketler için likidite eksikliği, kısa vadeli yükümlülüklerini yerine getirmek için şirketi tasfiye etmek istemedikleri varlıkları satmaya zorlayabilir. Bankalar, varlıkları teminat olarak tutarken şirketlere nakit borç vererek piyasada önemli bir rol oynamaktadır.

Yatırımcılar, herhangi bir gecikme olmadan yatırımların kolay ve sorunsuz bir şekilde girip çıkabilmesini isterlerse piyasa likiditesi önemlidir. Sonuç olarak, bir pozisyona girmeden önce bir hisse senedinin, yatırım fonunun, güvenliğin veya finansal piyasanın likiditesini izlediğinizden emin olmalısınız. Bu önerilerle birlikte yatırım yapma konusunda farklı stratejileri de öğrenmek istiyorsanız buraya tıklayarak detaylı bilgi alabilirsiniz.

Türkiye'deki likidite problemine ilişkin Ekonomist Sadi Uzunoğlu'nun Independent Turkish'te yazdığı "Neden piyasada likidite sıkıntısı var?**" adlı yazısını da okumanızı öneririm.

Kaynaklar:

*https://businessht.bloomberght.com/piyasalar/haber/1539855-likidite-riski-nedir

**https://www.independentturkish.com/node/78921/türkiyeden-sesler/neden-piyasada-likidite-sıkıntısı-var#.XZ96z6tVgUk

accountingcoach.com

investopedia.com