ALIŞVERİŞ TUTKUNLARININ CUMASI: KARA CUMA
Son günlerde "black friday" çılgınlığını almış başını gidiyor. Birçok alışveriş sitesi "inanılmaz indirimler" yaptıklarını duyurarak "kara cuma" ilan ettiler ve efsane cuma, şahane cuma gibi sloganlarla alışveriş tutkunlarını şimdiden cezbetmeye başladılar. Ama "Tutmayın beni, alışverişim geldi!" diye çırpınan alışveriş tutkunları ortada kaldı. Neden mi?
Bazı haber kaynaklarına göre alışveriş sitelerinden bazıları ürünlerin fiyatlarını önce yükseltmiş, sonra da "indirim" yaptıklarını iddia ederek insanları çılgına çevirmişler. İndirimden ziyade zam olmuş. :)
Kara cuma ne zaman? Türkiye'de Kara Cuma normal şartlarda 28 Kasım 2019 Cuma günü, ama bazı alışveriş siteleri daha erken indirim yapmaya başlamış.
Ülkemizde ABD veya İngiltere'de olduğu gibi uygulanamayan black friday tam olarak nedir diye sorduk ve cevabını sizler için araştırdık.
Nerden çıkmış bu kara cuma hep birlikte öğrenelim:
KARA CUMA NEDİR?
Kara Cuma'nın iki anlamı vardır aslında. Tarihte "black friday", 24 Eylül 1869'da gerçekleşen bir borsa felaketiydi. O gün, çok uzun süren spekülasyonlardan sonra, altının fiyatı düştü ve piyasalar da buna bağlı olarak yere çakıldı.
Ancak günümüzdeki anlamı çok daha başka. Black friday, birçok kişi için geleneksel bir tatil olan ABD Şükran Günü'nden sonraki günü ifade eder. Tipik olarak özel alışveriş fırsatları ve yoğun indirimlerle dolu bir gündür ve bu tatil, alışveriş sezonunun başlangıcı olarak kabul edilir.
Satıcıların müşterileri cezbetmek için Kara Cuma günlerinde sabaha kadar özel promosyonlar sunmaları ve kapılarını açmaları ABD ve bazı ülkelerde oldukça yaygındır. Rekabete ayak uydurmak için bazı perakendeciler faaliyetlerini Şükran Günü tatilinin tamamında sürdürecek kadar ileri gidebiliyor. Hatta bazıları ayın başında promosyonlarını oluşturmaya başlıyor.
"KARA" CUMA ÖRNEKLERİ
Tüketiciler sık sık Kara Cuma günü genellikle en trend olan ve en çok satılan ürünler için çılgınca alışveriş yaparlar. Fakat yeterli güvenlik sağlanamadığında, kara cuma mağazalarda şiddet olaylarına neden olabiliyor. Örneğin, 1983’teki Kara Cuma’da, müşteriler ABD’deki Cabbage Patch Kids bebeklerini satın almak için deliye dönmüşler. O yıl bu bebeklerin sadece kısa bir süreliğine ABD'ye getirildiği ve bir daha gelemeyebileceği inancı halkı sardığından oyuncak için çılgın kavgalar, darplar, şiddet olayları gerçekleşmiş.
Böyle korkunç bir bebek için neden bu kadar şiddet olayları yaşanmış çözemedim ama nedense bazı insanların bir şey "trend" olduğunda çöp olsa bile alabilecek durumda olduğunu görüyoruz.
Diğer bir örnek ise, ne yazık ki, büyük bir mağazada çalışan bir işçi 2008 yılındaki Kara Cuma gününde mağaza kapılarını alışveriş çılgınlarına açtığında izdihama uğradı ve ayaklar altında resmen çiğnendi.
KARA CUMA NEDEN "KARA"?
Bazıları "siyah" teriminin eski defter tutma alışkanlıklarından geldiğini düşünüyor. Eskiden kar elde edildiğini göstermek için siyah mürekkep kullanılırmış. Kırmızı mürekkepse kayıpları ifade etmede kullanılırmış. Buradaki fikir şu: satıcıların kendilerini yeterince kar ettiklerini gördükleri bu cuma gününde "kara" kısımda olmak için yeterince satış yapmış olacaklarını düşünüyorlar.
Bununla birlikte, bu terim aslında çok çalışan Philadelphia polis memurları tarafından da icat edildi denebilir. 1950'lerde, büyük bir kalabalık alışveriş yapmak için Şükran Günü'nden bir gün sonra Brotherly Love Şehri'ne akın etti. Philadelphia hem büyük satışlar yapıyordu hem de hafta sonu futbol maçına da ev sahipliği yapıyordu. Yani Philadelphia inanılmaz yoğun günler geçiriyordu. Sonuç olarak, trafik polisleri onca sürücü ve yayalarla başa çıkmak için 12 saatlik vardiya ile çalışmak zorunda kalıyordu ve izin almaları da imkansızdı. Zaman içerisinde bundan rahatsız memurlar bu korkunç iş gününü "Kara Cuma" olarak adlandırmaya başladılar.
Bu terim hızla popüler oldu ve o Kara Cuma günü uzun kuyruklar ve kaosla uğraşmak zorunda kalan satıcıların kullandığı bir kavrama dönüştü. Birkaç yıl boyunca bu kavram şehirden şehre geçmeye devam etti ama Philadelphia'daki olay kavramın dışında kaldı. En sonunda 1990'ların ortalarında, "Kara Cuma" ABD'yi tamamen ele geçirdi ve yazılı/görsel reklamlarda görünür oldu.
KARA CUMA NEDEN ÖNEMLİ KABUL EDİLİR?
Bu meşhur ve yoğun alışveriş gününde oldukça fazla para harcayan insanlarla birlikte, Kara Cuma günü yapılan satışların genellikle ülkenin genel ekonomik durumuna ilişkin bir turnusol testi ve ekonomistlerin güven ölçümü yapmasının bir yolu olduğu da düşünülmektedir. Keynesyen görüşe göre tüketimin ekonomik aktiviteyi canlandırdığı varsayımına göre, kara cumada satış rakamlarının düşük olması yavaş büyümenin habercisidir. Bazı yatırımcılar ve analistler ise tüm perakende sektörünün genel sağlığını ölçmenin bir yolu olarak Kara Cuma verilerine bakıyorlar.
TÜRKİYE ve KARA CUMA
Ülkemizde alışveriş siteleri ve mağazalar kendi cumalarını ilan ederek çeşitli indirim ve promosyonlar sunuyorlar. Geçtiğimiz günlerde bir mağaza açılışında hediye ürünler verileceği duyurulduğunda izdiham yaşanmıştı ve mağaza açılışı ertelenmişti. Yıllar geçtikçe insanların saldırgan tavırlarının arttığı ve bedava/indirimli ürünlere olan "takıntısının" yükseldiğini rahatlıkla söyleyebiliriz. Bunun nedeni için ekonomik sorunlar, işsizlik, geçim sıkıntısı, psikolojik sorunlar vb. birçok faktör sıralanabilir olsa da insaoğlunun "medeniyet" meziyetinin birçok koşul altında yok olmaya başladığını görebiliriz.
Her ne kadar teknoloji sayesinde -özellikle akıllı telefonlar- online alışverişler mümkün olsa da "çevrimiçi insan" olgusu da ne yazık ki apayrı bir tartışma konusu.
Kaynak:
investopedia.com