AMSTERDAM COVID-19 SONRASI DONUT EKONOMİ MODELİNİ BENİMSEYECEK

Oxford'da ortaya çıkan bir ekonomi modeli olan "Donut Ekonomi Modeli" Amsterdam'ı koronavirüs pandemisinin bıraktığı ekonomik karmaşadan kurtaracak.

Hollanda'nın başkentinde vatandaşları güvende tutmak günden güne zorlaşırken, Oxford Üniversitesi Çevre Değişim Enstitüsü'nden yetkililer ve İngiliz iktisatçı Kate Raworth da şehrin Covid-19 sonrası dünyada nasıl yeniden inşa edilebileceğini planlıyor.

Sonuç? Ekonomik büyüme, arz ve talep yasalarına olan küresel bağlılıkla birlikte Raworth tarafından ülkelerin, şehirlerin ve insanların gezegenimizle dengeli bir yaşama şekli geliştirmeleri için bir rehber niteliğinde tasarlanan donut modeli ile ekonomiler yeniden inşa edilebilir.

Donut Ekonomi Modeli Nedir?

Donut ekonomisi, Oxford Üniversitesi Çevre Değişikliği Enstitüsü'nde kıdemli bir araştırmacı ve öğretim görevlisi olan Kate Raworth'un fikri. Raworth, 2012 yılında ekonomik büyüme arzusunun sürekli olarak dünyayı eşitsizliğe ve ekolojik çöküşün derinleşmesine doğru itip geçmediği konusunda tartışmayı teşvik etmek için çalışmalar yaparken bu modeli öne sürdü. Raworth'a göre amaç, “gezegenin araçları dahilinde herkesin ihtiyaçlarını karşılamak” olmalıdır. Detaylı açıklama için buraya tıklayınız.

Raworth'un 2017 en çok satan kitabı "Donut Ekonomisi: Bir 21. Yüzyıl Ekonomisti Gibi Düşünmenin Yedi Yolu", eski Brexit sekreteri David Davis'ten Guardian köşe yazarı George Monbiot'a kadar uzanan bir destekleyici kitleye sahip ve bu kişiler donut modelini büyüyen ekonomiler için harika bir alternatif olarak değerlendiriyorlar.

Donutun iç halkası, BM'nin sürdürülebilir kalkınma hedeflerinden türetilen ve her siyasi şeridin dünya liderleri tarafından kabul edilen, iyi bir yaşam sürmek için ihtiyaç duyduğumuz asgari miktarı belirler. Gıda ve temiz sudan konut, sanitasyon, enerji, eğitim, sağlık, cinsiyet eşitliği, gelir ve politik sese kadar uzanan bir halka var. Bu gibi asgari standartlara ulaşmayan herkes, donutun iç halkasında bulnuyor.

Dış halkası, dünya sistemi bilim adamları tarafından çizilen ekolojik tavanı temsil eder: iklim, toprak, okyanus, ozon tabakası, tatlı su... Biyolojik çeşitliliğe zarar vermemek için insan türünün geçmemesi gereken sınırları da ayrıca vurgular. İki halka arasında ise güzel şeyler bulunuyor: herkesin ve de gezegenin ihtiyaçlarının karşılandığı halka.

Donut Modeli Koronavirüs Sonrası Nasıl Kullanılacak?

Amsterdam'ın belediye başkan yardımcısı Marieke van Doorninck, lansmandan önce, "Sanırım bu model krizin etkilerinin üstesinden gelmemize yardımcı olabilir. Covid-19 sonrası dönemden bahsetmemiz garip gelebilir, ancak bir hükümet olarak kolay mekanizmalara geri dönmememizde bize yardımcı olabilir.” dedi.

Raworth ise şunları dile getirdi: “Aniden iklim değişikliği, sağlık, iş, barınma, bakım ve toplumlarla ilgilenmemiz gerektiğinde, etrafta bunların hepsine yardımcı olabilecek bir model var mı? Evet var ve kullanılmaya hazır.”

Modelin temeli basittir: ekonomik faaliyetin amacı gezegenin olanakları dahilindeki herkesin temel ihtiyaçlarını karşılamak olmalıdır. “Donut” bunun pratikte ne anlama geldiğini gösteren bir cihaz gibidir.

Amsterdam'da şehir sakinlerinin yaklaşık %20'si kiralarını ödedikten sonra temel ihtiyaçlarını karşılayamıyorken, konut sakinlerinin konut ihtiyaçları da artan hızla karşılanamamaya başladı. Sosyal konut için yaklaşık 60.000 çevrimiçi başvuru sahibinin sadece %12'si başarılı oluyor.

Çözümlerden birisi daha fazla ev inşa etmek olabilir, ancak Amsterdam’da bölgenin karbon dioksit emisyonlarının 1990 seviyelerinin %31 üzerinde. Şehir sınırları dışından yapı malzemeleri, gıda ve tüketici ürünleri ithalatı, toplam emisyonun %62'sini oluşturuyor. Van Doorninck, kentin inşaatçıların ahşap gibi mümkün olduğunca geri dönüştürülmüş ve biyo bazlı malzemeler kullanmasını sağlamak için düzenleme yapmayı planladığını söylüyor. Ancak donut modeli, politika yapıcıları gözlerini biraz açmışa benziyor. Van Doorninck, “Evlerin çok pahalı olması, sadece az inşaat olmasıyla ilgili değildir. Dünya çapında yatırım arayan çok fazla sermaye var ve şu anda gayrimenkul, yatırım yapmanın en iyi yolu olarak görülüyor. Bu yüzden fiyatlar da artıyor ” dedi.

Ekonomik ve Sosyal Problemlere Çözüm Getiriyor

Amsterdam limanı, dünyanın en büyük kakao çekirdeği ithalatını gerçekleştiriyor. Ürünler çoğunlukla batı Afrika'dan, emeğin sıklıkla sömürüldüğü yerlerden geliyor. Van Doorninck, limanın şehrin fosil yakıtlara bağımlılığı hakkında nasıl çarpıcı bir tablo sunduğunu ve donut modelinin bu konuda da güçlü bir iyileştirme sağlayacağına inandığını aktardı ve ekledi: “Çocuk işçiler veya diğer emek sömürü biçimleri tarafından üretilen ürünlerin depolandığı yer olmak isteyip istemediğiniz konusunda konuşmamız için donut modeli bizi teşvik edecek."

Raworth şunları ekliyor: “Amsterdam şehrinin sosyal ve ekonomik düzenine kim Batı Afrika'daki çalışma haklarını dahil eder ki? Bunu kim bekler? İşte donut ekonomi modelinin değeri de burada ortaya çıkıyor."

Her ikisi de ulusal hükümet ve uluslarüstü makamların devreye girmesi gerektiğini kabul ediyor. Raworth’un Belçika’daki kilitlenmeden hemen önceki son toplantısı Brüksel’deki büyük komisyonun ifade edildiği Avrupa komisyonu ile yapıldı.

Raworth, Avrupa'da karantinalar başlamadan önce birçok ülke ile görüşmeler yapmıştı. Dünyanın büyüme fikrinden gelişmeye geçmemizi sağlayan bir dizi şok ve sürpriz etki yaşadığını dile getirdi.

"Gelişmek, refahımızı dengede tutmak anlamına gelir. Vücudumuzdan bu durumu çok iyi biliyoruz. Tam olarak bu, bedensel sağlığımızı gezegen sağlığımızla bağlayacağımız andır.”

Siz bu ekonomi modeli hakkında ne düşünüyorsunuz? Sizce koronavirüs sonrası dünyanın ihtiyacı olan model bu olabilir mi? Bizimle yorumlarda paylaşın.

Kaynak: https://www.theguardian.com/world/2020/apr/08/amsterdam-doughnut-model-mend-post-coronavirus-economy