HİSSE SENEDİ OPSİYONU NEDİR?

Hisse senedi opsiyonu, hisse senedini kullanım fiyatından alma veya satma hakkını geçerlilik süresi sonuna kadar opsiyonu satın alan kişiye veren sözleşmeleri temsil eder.

Opsiyonu satan, karşılığında bir prim alır. Bu prime "opsiyon primi" denir. Opsiyonlar yatırımcılara düşük risk ve yüksek getiri vaat eder. Hisse senedi opsiyonlarındaki maksimum zarar, ödenen opsiyon primiyle sınırlıdır, yani prim dışında kayba uğranmaz. Getiri miktarı ise sınırsızdır. Opsiyon piyasaları kaldıraçlı olduğundan düşük prim karşılığında pozisyon alınabilir ve yüksek getiri elde edilebilir.

Opsiyon Nedir?

"1900'lü yılların başında, kendilerini alım satım Broker'ları ve Dealer Birliği olarak tanımlayan bir  grup  firma,  opsiyon  piyasalarını  yaratmışlardır. Bir  yatırımcı opsiyon satın almak istediğinde,  Birlik üyelerinden biri bir opsiyon  satıcısı bulurdu. Bulamadığı durumlarda da kendisi opsiyon satımını üstlenirdi. Bu şekilde yaratılan piyasalar “tezgahüstü  piyasalar” olarak tanımlanır. Çünkü bu piyasalarda alıcı ve satıcılar bir borsada karşılıklı olarak bir araya gelmezler. 1973 yılı opsiyon piyasalarının gelişmesinde bir dönüm noktası olmuştur. Bu yılda dünyanın  en  eski  borsası olan  Şikago Ticaret Odası (CBT),  hisse senetleri üzerine yazılı opsiyon alım satımını yapmak üzere Şikago Opsiyon Borsasını (CBOE) açtı. Böylece opsiyonlar organize edilmiş resmi borsalarda işlem görmeye başladılar. Kısa bir süre sonra tahviller, yabancı para, emtia ve borsa endekslerine dayalı opsiyonlar da bu organize borsalarda yaygın olarak alınıp satılmaya başladılar." [Satıcı, 2000]

Opsiyonlar, alıcılar ve satıcılar arasındaki anlaşmayı temsil eder. Opsiyon satın alan kişi, belirlenmiş olan fiyat üzerinden aldığı varlığı satma hakkına sahip olur. Bu işlemin gerçekleşebilmesi için öncelikle alıcının opsiyon primi ödemesi gerekir. Bu ödemeyi de satıcıya yapar.

Hisse senedi opsiyonu ise yatırımcıya üzerinde anlaşılan bir fiyat ve tarihte hisse senedi alma veya satma olanağı tanırken herhangi bir zorunluluk getirmez. Burada iki tür opsiyondan söz edilebilir. Birincisi call (alış) opsiyonlarıdır. Bu opsiyonlarda bir hisse senedinin düşeceği üzerine yatırım yapılır. İkincisi ise put (satış) opsiyonlarıdır. Bu opsiyonda hisse senedinin yükseleceği düşünülerek yatırım yapılır.

SPK'ya göre;

"Hisse senedi opsiyon planı, şirket ile çalışanlar arasında yapılan bir sözleşmedir. Bu sözleşme çerçevesinde verilen opsiyonlar, çalışanlara belirli tarihler arasında, opsiyon verildiği  tarihte şirket tarafından belirlenen veya bir formül ile hesaplanan bir fiyat üzerinden şirket hisselerini satın alma hakkını vermektedir.   Çalışanlar hisse senedini almak zorunda olmadıklarından, opsiyonların kullanılmasından önce çalışanlar için herhangi bir kaybetme riski bulunmamaktadır. Opsiyonların verildiği tarihten sonra hisse senedinin değerinin artması halinde, çalışanlar opsiyonun verildiği tarihteki fiyattan hisse senetlerini satın alabilirler." [1]

Hisse Senedi Opsiyonlarının Özellikleri

1.Tür: İki farklı opsiyon türü bulunur: Amerikan ve Avrupa. Amerikan opsiyonları, satın alma ile son kullanma tarihi arasında herhangi bir zaman içerisinde kullanılabilir. Daha az yaygın olan Avrupa opsiyonları ise yalnızca son kullanma tarihinde kullanılabilirler.

2.Geçerlilik Tarihi: Opsiyonlar, yatırımcıların hisse senedinin yükselmesini veya düşmesini beklediği belirli bir tarih aralığı seçmelerini sağlar. Bu tarih de geçerlilik tarihi olarak bilinir. Bu tarih önemlidir, çünkü yatırımcıların çeşitli opsiyon fiyatlama modellerinde kullanılan put ve call değerlerini fiyatlandırmasına yardımcı olur.

3.Kullanım Fiyatı: Kullanım fiyatı (strike price), bir opsiyonun uygulanıp uygulanmayacağını belirleyen fiyattır. Yani yatırımcının aldığı hisse senedi fiyatının geçerlilik tarihine kadar yükseleceği ya da düşeceği üzerine belirlediği fiyattır da diyebiliriz. Örneğin, bir yatırımcı gelecekte ASELS hissesinin artacağını düşünerek yatırım yapıyorsa belirli bir ay ve kullanım fiyatı üzerinden call opsiyonu alabilir.

4.İşlem Yerine Göre Opsiyonlar: Opsiyonlar borsada veya tezgah üstü piyasalarda işlem görebilmektedir.

5.Sözleşmeler: Sözleşmeler, yatırımcıların satın almak isteyebileceği opsiyonların sayısını temsil eder. Bir sözleşme, dayanak hissenin 100 hisse senedine eşittir. Örneğin, bir yatırımcının 5 call sözleşmesi almaya karar verdiğini ve 5 adet Temmuz ayı ASELS 200 TL call opsiyonu almış olduğunu varsayalım. Yani yatırımcının elinde 5 adet Temmuz ayı ASELS 200 TL değerinde call opsiyonu bulunmuş olacak. Eğer hisse senedi, son kullanma tarihine kadar 200 TL'nin üzerine çıkarsa, yatırımcının mevcut hisse senedi fiyatından bağımsız olarak ASELS'in hisse senedinin bir kısmını 200 TL'den satın alma seçeneği olacaktır. Hisse senedi 200 TL'nin altındaysa opsiyonların süresi dolar ve yatırımcı ödemiş olduğu opsiyon primini kaybeder.

6.Yatırım Seçenekleri: Opsiyonların satışı, bir yatırımcının kullandığı stratejiye bağlı olarak da değişkenlik gösterebilir. Yukarıda verdiğimiz ASELS örneğine geri dönelim. Eğer yatırımcı ASELS hisselerinin yükselmeye başlayacağını düşünürse call opsiyonu alabilir ya da put opsiyonunu tercih ederek satış yapabilir. Bu durumda değişen durum ödenen opsiyon primi olacaktır. Örneğin, ASELS hisse senedi kullanım fiyatının altına düşerse, satıcının dayanak hissesini 200 TL kullanım fiyatından satın alması gerekir. Burada da prim kaybı yaşanabilir.

Hisse Senedi Opsiyon Fiyatını Etkileyen Faktörler

Hisse senedi opsiyon fiyatını etkileyen 6 faktör bulunur:

-Hisse senedinin cari fiyatı
-Borsadaki volatilite
-Opsiyonun kullanım fiyatı (strike price)
-Opsiyonun son geçerlilik tarihine kalan süre
-Risksiz faiz oranı
-Opsiyonun geçerlilik süresinde beklenen kar payı ödemeleri

Hisse Senedi Opsiyon Örneği

Aşağıdaki örnekte*, bir yatırımcı Nvidia Corp'un (NVDA) hissesinin gelecekte 170 doların üzerine çıkacağına inanıyor. Sözleşme başına 16.10 $ fiyatla işlem yapan 10 Ocak 170 $'lık call opsiyonu almaya karar veriyor. Bu, yatırımcının call opsiyon satın almak için 16.100 dolar harcamasına neden olur. Ancak, yatırımcının kar elde etmesi için hisse senedinin kullanım fiyatının ve call opsiyon maliyetinin 186.10 $ 'ın üzerine çıkması gerekir. Hisse senedi 170 doların üzerine çıkmazsa, opsiyonların süresi dolar ve yatırımcı tüm primi kaybeder.

Ayrıca, yatırımcı Nvidia'nın gelecekte düşeceğine bahse girmek istiyorsa, sözleşme başına 11.70 $ karşılığında 10 Ocak 120 $ put opsiyonu da alabilir. Bu işlem yatırımcıya toplamda 11.700 $'a mal olacaktır. Yatırımcının kar elde edebilmesi için ise hisse senedinin 108.30 $'ın altına düşmesi gerekir. Hisse 120 $ 'ın üzerine çıkarsa opsiyonların süresi dolar, bu da prim kaybına neden olur.

Kaynaklar:

Satici, Özgür. (2000). OPSİYON PİYASALARI VE HİSSE SENEDİ OPSİYONLARININ ÖZELLİKLERİ. 10.13140/RG.2.1.1614.9844.

[1]https://spk.gov.tr/SiteApps/Yayin/YayinGoster/474

*https://www.investopedia.com/terms/s/stockoption.asp