K-TİPİ TOPARLANMA
Resesyon sonrasında ekonominin farklı alanlarında farklı oranlarda toparlanmalar meydana gelebilir. Böyle durumda K-tipi denilen toparlanma görülür. Bu durumda sektörler arası dengeli bir büyüme ve iyileşme görülmez. Aksine, farklı sektörlerde iyileşme görülür ve ekonomide ya da toplum yapısında büyük değişiklikler görülür.
K-Tipi Toparlanma Nedir?
K-tipi toparlanma, ekonominin farklı dallarında görülen iyileşme sonucu "K" şeklinde bir grafik meydana getirmesiyle oluşur. Böyle bir iyileşme sonucunda bazı sektörler güçlü bir büyüme gösterirken diğer sektörler zayıf performans gösterir.
Bazı sektörler güçlü bir şekilde büyüme yakalarken bazıları azalan faaliyet sonucu düşüş batağına saplanabilir. Bu durum, pandemiyle birlikte iyice ortaya çıkmıştır. Sağlık sektörü büyük bir yükseliş ivmesi yakalarken örneğin, gıda sektöründe düşüşler görülmüştür. Bu durumda zenginlik konusunu da gündeme getirebiliriz. Bazı kesimler, toparlanma sonucunda gelir artışı görürken bazı kesimler fakirleşmiştir.
Bu tip toparlanma görülmesinin temelinde 3 ana bileşen bulunabileceği söylenmektedir. Birincisi, ekonomist Josef Schumpeter tarafından tanımlanan, bir ekonominin resesyon sırasında yeni teknolojilerin ve endüstrilerin eski teknolojilerin ve endüstrilerin yerini alması durumunda ortaya çıkabileceği üzerinedir. İkincisi, kamu politikalarının resesyona olan tepkisinin bir yansıması olabilir. Üçüncü olarak da resesyonun ekonominin belirli bölümlerini etkileyen ve kalıcı olabilecek negatif reel ekonomik şoklarla aynı döneme denk gelmesi veya bu şoklar tarafından tetiklenmesiyle resesyonun ekonominin farklı bölümleri üzerinde farklı etkiler yaratması üzerinedir. Bu üç varsayımsal bileşenin birlikte veya ayrı bir şekilde K-tipi toparlanmada rolü olabilir.
Çoğu zaman ekonomistler, bir toparlanmanın şeklini belirtmek için aşağıdaki verileri gösteren grafiklere atıfta bulunurlar:
İşsizlik oranı
Maaş artışı
Gayri safi yurt içi hasıla
Borsanın durumu (değerleri)
Bu Toparlanma Şekli Nasıl Gündeme Geldi?
K-tipi toparlanma modeli, 2020 yılı içinde Covid-19 salgınıyla birlikte ABD'de görülen sert resesyonun ardından ön plana çıktı. ABD'de farklı sektörler, endüstriler ve insan grupları arasındaki eşit olmayan ekonomik toparlanmayı tanımlamak için K-tipi iyileşme modelinden bahsedilmeye başlandı. Diğer toparlanma şekillerinin aksine (L-tipi, V-tipi, U-tipi veya W-tipi), K-tipi iyileşme, toplumun farklı kesimlerindeki gelir eşitsizliği, istihdam gibi ayrışan ekonomik değişkenleri göserir.
K-tipi toparlanmayı diğerlerinden farklı kılan şey, ekonomik durgunluğun hemen ardından hızlı bir toparlanma görülmesi ancak diğer alanlarda oldukça yavaş büyüme yaşanmasıdır. Bu alanlardaki düşüş sürekli devam da edebilir.
Koronavirüs pandemisiyle görülen küresel resesyonda, özellikle ABD'de, K-tipi iyileşme kavramı ön plana çıktı. 2020 yılının ikinci yarısında birçok iş ve sektörde sınırlı bir ekonomik toparlanma görüldü. Yüksek gelirli ve beyaz yakalı çalışanlar, resesyon öncesi seviyelere tam olarak dönebilmiş olmasa da bazı kayıpları telafi etmeyi başardılar.
Bazı düşük gelirli haneler ve savunmasız sektörler, verdikleri kaybı telafi edemediler. Resesyon sürecinde birçok sektörde iflaslar, kapanmalar ve ciddi aksaklıklar meydana geldi. Perakende, hizmet ve seyahat sektörü ciddi problemler yaşadı ve işçiler uzun bir süre işsiz kaldı.
ABD'de en başta V-tipi toparlanma görüleceği tahmin ediliyordu ancak gidişat gösterdi ki aslında K-tipi toparlanma şu anki duruma çok daha uygun. ABD'de işsizlik oranı yıl içerisinde %14'lere kadar çıkarken en yoğun işsizliğin görüldüğü sektörler konaklama, eğlence, ulaşım, madencilik gibi sektörler oldu.
Mart ayının ikinci yarısında, koronavirüsün hızlı bir şekilde yayılmasıyla birlikte yetkililer işletmeleri ve okulları kapattı. Sonrasında yaklaşık 10 milyon Amerikalı işsizlik sigortası için başvuruda bulundu.
Donald Trump V tipi toparlanma görüleceğini söylemiş ve Joe Biden da K tipi toparlanma olacağını savunmuştu. Ekonomistler ise karışık yorumlarda bulundular. Konuyla ilgili haberi görmek için buraya tıklayabilirsiniz.
İlgili Makale: Covid-19 Sonrası Ekonomilerde V-Tipi Toparlanma Görebilir Miyiz?
Resesyon, şu durumda hayatımızın yadsınamaz bir gerçeği oldu. Büyük resesyonlar nadir görülüyor olsalar da ekonomilerin nasıl değişim gösterdiğini anlamak çok önemlidir.