GAYRİ SAFİ YURT İÇİ HASILA (GSYİH) NEDİR, BİZİ NASIL ETKİLER?

Gayri safi yurt içi hasıla (GSYİH), ülke ekonomisinin durumunu analiz etmek için yaygın olarak kullanılır. GSYİH hesaplaması ile o ülkelerin tüketim, yatırım gibi çeşitli ekonomik özellikleri takip edilir. Ekonomistlerin sıklıkla bahsettiği ve ülke ekonomilerinde çokça başvurulan GSYİH nedir, yatırımcıları ve genel olarak insanları nasıl etkiler? İnceleyelim.

GSYİH ile:

-Ülke ekonomilerinin gidişatı, sağlığı ve güncel durumu izlenir.
-Ekonomistler, GSYİH sayesinde ülke ekonomisinin büyüyüp büyümediğini, aynı zamanda durgunluk içinde olup olmadığını belirler.
-Yatırımcılar, GSYİH verileri ışığında ekonominin gidişatına göre hisse senedi, döviz gibi yatırımlarda daha sağlıklı kararlar verebilir.

Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH) Nedir?

GSYİH, ülke ekonomilerinin büyüklüğünü hesaplar. Hem ekonomistler hem de yatırımcılar bu hesaplamayla birlikte daha sağlıklı kararlar verir ve yorum yapar. Ülkemizin değerli ekonomistlerinden Mahfi Eğilmez, 2015 yılında "Kendime Yazılar" isimli blog sitesinde paylaştığı "Kişi Başına Gelirimiz Gerçekte Ne Kadar Arttı?" yazısında GSYİH'yi şöyle anlatıyor:

"Gayrısafi Yurtiçi Hasıla (GSYH) büyümesi denilen olgu bir ekonominin bir dönemden ötekine üretim miktarındaki artış demektir. Basitleştirerek anlatmaya çalışayım. Yalnızca ekmek üreten bir ekonomide 2013 yılında piyasa fiyatı 1 TL olan 100 adet ekmek üretilmişse o ekonominin GSYH’sı şöyle hesaplanıyor: GSYH 2013 = 100 x 1 = 100 TL. 2014 yılında 2013 yılındaki üretimle aynı standart ve kalitede 110 ekmek üretilmişse o ekonomi 2014 yılında 2013 yılına göre yüzde 10 büyümüş sayılıyor."*

GSYİH Nasıl Hesaplanır?

GSYİH iki farklı şekilde ifade edilir: nominal GSYİH ve reel GSYİH.

Nominal GSYİH, enflasyonu veya deflasyonu hesaba katmadan cari piyasa fiyatlarını baz alarak hesaplanır.

Reel GSYİH, fiyatların doğal hareketine bakar ve bir ekonominin değerinin zaman içindeki kademeli artışını izler.

Ekonomik büyüme hesaplanırken genelde reel GSYİH kullanılır. GSYİH'nin hesaplanmasında harcama, üretim ve gelir yöntemleri kullanılır. Bu yöntemler kısmen karmaşık hesaplamalar içerir.

Harcama Yöntemi: GSYİH= C+I+G+ (X-M)

C = Tüketim (Mal ve hizmetlere yapılan harcamalar (yeni konut alımı hariç))
I = Yatırım
G = Kamu Harcamaları (Devletlerin mal ve hizmet üretimini için yaptığı harcamalar)
X = İhracat
M = İthalat
X-M= Net ihracat değeri

Üretim Yöntemi:

Bir ülke ekonomisinde bulunan sektörlerin üretmiş olduğu mal ve hizmetlerin değerleri sonucu elde edilir. Katma değerler hesaplamada kullanılır.

Gelir Yöntemi:

GSYİH: Ücret + Faiz + Rant+ Kar+ Amortisman + Dolaylı Vergiler

GSYİH'nin içinde tarım, sanayi, inşaat, ulaştırma, ticaret, ithalat vergisi, kamu hizmetleri, özel hizmetler, haberleşme, mali kuruluşlar ve konut gibi gelir kalemleri bulunur.

GSYİH Yatırımcıları Nasıl Etkiler?

Ekonomistler, ülke ekonomilerini değerlendirirken GSYİH oranlarının yıllık değişimlerine ve büyümelerini incelerler. Pozitif GSYİH büyümesi ekonominin pozitif yönde gittiğini gösterirken negatif GSYİH resesyon veya ekonomik gerilemeye işaret eder.

GSYİH oranı borsayı etkileyebilir. Yatırımcılar bu nedenle gayri safi yurt içi hasıla oranına dikkat eder. Bir şirket, bulunduğu ülke ekonomisinden etkilenir. Eğer ülke ekonomisi pozitif yönlü büyüme gösteriyorsa borsa için bu iyi bir haberdir. Fakat ülke ekonomisinde resesyon veya küçülme varsa borsalar genelde bunu iyi karşılamaz. Bu nedenle yatırımcılar GSYİH'ye de dikkat eder.

GSYİH yatırım fırsatları konusunda fikir verebilir. Kişisel veya kurumsal yatırımlarda GSYİH hesaplamaları yardımcı olabilir. Yatırımcılar, iyi ekonomiye sahip ülkelerin paralarına ya da şirketlerine yatırım yapmayı tercih edebilir. Hızlı büyüme gösteren ülkelerin ekonomilerinde bulunan hisse senetleri, çoğu zaman yatırımcılar için tercih sebebi haline gelir. Bununla birlikte, bulundukları ülke ile diğer yerleri kıyaslayarak yatırım stratejisi de oluşturabilir.

GSYİH işsizlik konusunda gösterge olarak kullanılabilir. Genelde yavaşlayan ya da küçülen ekonomilerde işsizlik oranı artar. Ekonominin gördüğü negatif GSYİH'nin işsizlik üzerindeki etkisi birkaç ayı bulabilir.

Zor zamanlarda GSYİH yatırımcılara yardım edebilir. Ekonominin gidişatına göre hangi sektörlerin yükseldiğini ya da alçaldığını GSYİH sayesinde görebiliriz. Ekonomik kriz dönemlerinde bazı sektörler büyük darbe alabilirken bazıları ciddi anlamda yükselebiliyor. Bu da yatırımcılar için bir fırsata dönüşebilir.

GSYİH hesaplanırken çevresel maliyetler ve ücretsiz hizmetler hesaplamaya sahil edilmez. Bu nedenle de sıklıkla eleştirilir.

GSYİH'nin KhanAcademy Türkçe hesabındaki açıklama videosuna da göz atabilirsiniz:

*https://www.mahfiegilmez.com/2015/10/kisi-basna-gelirimiz-gercekte-ne-kadar.html

**https://www.youtube.com/watch?v=BPSCBLJaDys&list=PLcK4c2anPP-uJ4s4ASysbqcMpQEFbfMaB&index=2&ab_channel=KhanAcademyTurkce