TEZGAH ÜSTÜ PİYASA NEDİR?
Tezgah üstü piyasa, İngilizce'de bilinen adıyla Over-the-counter (OTC), organize olmayan piyasa anlamına gelir. OTC piyasasının tersi, merkezi bir borsa yoluyla gerçekleşen ticaret ve yatırımlardır.
OTC piyasasında gerçekleşen alım satım işlemlerine örnek olarak bir satıcı aracılığıyla telefonla veya elektronik ortamda satın alınan bir menkul kıymet, döviz veya diğer finansal ürünler verilebilir. OTC işlemleri çoğu zaman telefon, e-posta ve internet ile yürütülür. OTC piyasasında standartların üzerinde hisse senedi alınıp satılabilmektedir.
Tezgah Üstü Piyasa (OTC) Nasıl Çalışır?
OTC piyasasında genel olarak nispeten küçük hisse senedi gibi menkul kıymetler bulunur. OTC piyasaları, hisse senetlerini hisse başına belirli bir fiyatın üzerinde tutamayan veya iflas başvurusunda bulunan şirketleri içerebilir. Bu tür şirketler herhangi bir borsada işlem yapamazken OTC piyasalarında işlem yapabilirler. Bununla birlikte bazı büyük ve kurumsal şirketler de OTC piyasalarını tercih edebilir. Örneğin; Türkiye'de kapalıçarşı piyasası, serbest altın piyasası bulunurken yurt dışında Allianz, Roche, Danone gibi büyük firmalar vardır.
OTC ile büyük borsalar arasında bazı farklar bulunur. Fakat her ne kadar farklılıklar olsa da, yatırımcılar alım satım yaparken büyük değişiklikler görmezler. OTC piyasaları düzenlenmiş, standartlaştırılmış bir piyasadır ve bu nedenle daha güvenli ve hızlı kabul edilir.
OTC piyasalarında satışlar teklifler gerçekleşir. Bu nedenle pazarlık yapma şansı da bulunur.
OTC Piyasaları Riskli Midir?
Yüksek likidite, elektronik ortamlarda gerçekleşen fiyat teklifleri gibi gelişmeler OTC piyasasını zaman içinde geliştirdi. Fakat hala bu piyasalarda resmi borsalara kıyasla bazı riskli durumlar bulunmaktadır. OTC piyasa risklerini inceleyelim:
Şeffaflık: OTC piyasalarında fiyatlar işlem tamamlanana kadar dışarıya açıklanmaz. Yani bir yatırımcı farkında olmadan bir OTC piyasası aracılığıyla işlem yapabilir ve fiyat konusunda şeffaflık olmadığından problem çıkabilir. Bu şeffaflık eksikliği, yatırımcıları mağdur edebilir. Borsalarda ise durum tam tersidir, alım ve satım işlemleri halka açık şekilde gerçekleştirilir. Alım satımın halka açık olması, yatırımcılara çoğu zaman daha fazla güven verir.
Yasalar: Borsa İstanbul gibi büyük borsaların faaliyetleri katı yasa ve kurallar çerçevesinde düzenlenirken OTC piyasalarında görülen kurallar nispeten daha esnektir. Borsa İstanbul, Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) tarafından denetlenir.
Spekülasyon Riski: OTC piyasaları oldukça değişkendir ve piyasa manipülasyonlarına açıktır. Bu nedenle stop-loss emri gibi bazı risk yönetimi uygulamaları yatırımcıların OTC piyasalarında tercih ettiği önlemler arasındadır. Bununla birlikte spekülasyonlar ve menkul kıymetlerin piyasaya verdiği karışık tepkiler neticesinde yatırımcılar zarar görebilir. Bu duruma örnek olarak 2008'de ABD'de patlak veren ekonomik krizini verebiliriz. 2008 ekonomik krizine yol açan CDO'lar (teminatlandırılmış borç yükümlülükleri) OTC piyasalarında işlem görüyordu.
Temerrüde Düşme: OTC piyasalarında karşı taraf riski bulunur. Bir sözleşme tamamlanmadan veya sona ermeden önce karşı taraf temerrüde düşebilir.
Tezgah Üstü Piyasalarda Neler Takas Edilebilir?
OTC piyasaları arasında kapalıçarşı efektif piyasası, Borsa İstanbul'da işlem sırası kapatılan hisse senetleri, serbest altın piyasası, bankalar arası Türk Lirası, döviz, serbest döviz piyasası, tahvil, repo gibi menkul varlıklar sıralanabilir.
Tezgah Üstü Piyasaların Artıları ve Eksileri
Bazı şirketler, borsaların talep ettiği listeleme ücretini ödemek istemez. Listeleme ücretleri şirketin büyüklüğüne göre değişir. Bununla birlikte farklı ücretler de alınabilir. OTC piyasaları ise bu tip ücretler talep etmez. Diğer artı ve eksiler:
Artılar:
-OTC piyasaları tahvil ve türev gibi standart borsalarda bulunmayan bazı menkul kıymetlere erişim sağlar.
-OTC piyasalarındaki yasal esneklik, diğer borsalarda listelenemeyen veya listelememeyi seçen birçok şirket için avantajlıdır.
-Düşük maliyetli hisse senedi yatırımı yoluyla spekülatif yatırımcılar büyük oranda kar elde edebilirler.
Eksiler:
-OTC piyasalarında bulunan hisse senetlerindeki işlem hacmi düşüktür. Bu nedenle likidite daha azdır. Düşük likidite, yapılan işlemlerin geç sonuçlanmasına veya geniş alım/satım spreadlerinin görülmesine yol açabilir.
-Yasal denetimin düşüklüğü ve halka açık olan bilgilerin azlığı dolandırılma olasılığını yükseltir.
-OTC piyasalarındaki hisse senetleri, piyasa ve ekonomik verilere ani tepkiler verebildiğinden fiyatlarda volatilite yoğun olarak görülebilir.
Tezgah Üstü Piyasaların Önemi
Tezgah üstü piyasalar küresel finansmanın önemli bir unsurudur. OTC piyasasında bulunan menkul kıymetlerin istisnai önemi de bulunmaktadır. Örneğin, piyasa katılımcılarına organize borsalara kıyasla daha yüksek oranda sağlanan esneklik, türev sözleşmelerinin düşük riskli şekilde ayarlanmasını sağlayabilir.
Bir diğer konu ise likiditedir. OTC piyasaları, organize ve resmi borsalarda işlem yapamayan şirketlerin piyasada kendilerine yer bulabilmelerine ve akabinde genel piyasanın likiditesinin artmasına katkıda bulunabilmektedir.
